Τραγωδία της Marfin | eurokinissi
Συμπληρώνονται σήμερα 15 χρόνια από την τραγωδία της Marfin, στον αριθμό 23 της οδού Σταδίου. Από εκείνο το μεσημέρι που κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό που άκουγε: Τρεις άνθρωποι νεκροί στο κέντρο της Αθήνας στη διάρκεια αντιμνημονιακής διαδήλωσης!
Ήταν η εποχή που η χώρα έμπαινε στον ζόφο των μνημονίων και (κοινωνικά) αυτός ήταν ο χειρότερος δυνατός τρόπος για να το κάνει διότι ξαφνικά χιλιάδες άνθρωποι απέκτησαν κάτι που θύμιζε συλλογικές τύψεις για κάτι που σίγουρα δεν ευθύνονταν αλλά στιγμάτισε ένα ολόκληρο κίνημα.
Σήμερα, 15 χρόνια αργότερα, οι φυσικοί αυτουργοί παραμένουν άφαντοι και πιθανότατα αυτό δύσκολα θα αλλάξει στο μέλλον. Οι υπεύθυνοι για τη λειτουργία του υποκαταστήματος, ωστόσο, καταδικάστηκαν ακόμα και από τον Άρειο Πάγο.
Το καμένο «κουφάρι» του κτιρίου που τότε στεγαζόταν η Marfin παραμένει ακόμα και σήμερα εκεί για να θυμίζει σε όλους μια τραγική στιγμή, μία ανείπωτη τραγωδία και μία εξαιρετικά σκοτεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της χώρας.
Η ανείπωτη τραγωδία της Marfin
Από νωρίς το πρωί εκείνης της Τετάρτης ο συγκεντρωμένος κόσμος στην οδό Πατησίων (απ’ όπου θα ξεκινούσε η διαδήλωση με τελικό προορισμό τη Βουλή) ήταν «πυκνός». Με το ζόρι μπορούσες να περπατήσεις στο δρόμο. Έπρεπε να ανεβαίνεις και να κατεβαίνεις από το πεζοδρόμιο για να καταφέρεις να κάνεις μερικά βήματα.
Το έβλεπες και το «ένιωθες» στον αέρα, η οργή του κόσμου ήταν μεγάλη. Ήταν δεδομένο πως όλο αυτό κάπου θα ξεσπάσει.
Η πορεία είχε διανύσει μόλις κάποια μέτρα. Τότε ήταν που ακούστηκαν τα πρώτα σπασίματα. Στα μπλοκ του Α/Α χώρου επικρατούσε ηρεμία και τα ΜΑΤ ήταν σε επιφυλακή. Ήταν προφανές πως κάποια μικρή ομάδα ατόμων είχε βγει από τον κύριο όγκο της πορείας και ακολουθούσε το δικό της «πρόγραμμα».
Λίγα άτομα. Μαυροφορεμένα με σακίδια στην πλάτη και βαριοπούλες στα χέρια. Είχαν διασπαστεί σε δυο μικρότερες ομάδες. Η μία πήγε στα αριστερά της πορείας και η άλλη στα δεξιά. Αμφότερες επιδίδονταν σε καταστροφές. Έσπαγαν οτιδήποτε μπορούσε να σπαστεί.
Τα ΜΑΤ εξαιτίας του πόσο «πυκνός» ήταν ο κόσμος δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν το σημείο. Όσο προχωρούσε η πορεία τη Σταδίου τόσο «πυκνότερος» γινόταν ο κόσμος και εξαιτίας του φόβου και της αναμπουμπούλας που προξενούσαν τα σπασίματα τόσο πιο δύσκολο γινόταν να περπατήσεις.
Όταν οι συγκεκριμένες ομάδες πέρασαν την Κλαυθμώνος ακούστηκαν σπασίματα από την πλευρά του βιβλιοπωλείου «Ιανός». Λίγες στιγμές μετά οι ίδιοι άρχισαν να σπάνε το υποκατάστημα της τράπεζας Marfin που βρισκόταν ακριβώς απέναντι. Μέσα σε δευτερόλεπτα άρχισαν να φαίνονται οι πρώτοι καπνοί και λίγο αργότερα οι φλόγες στο ισόγειο του τραπεζικού υποκαταστήματος φούντωσαν.
Την ίδια ώρα τα επεισόδια είχε επεκταθεί αρχικά στο Σύνταγμα όπου ο χώρος μπροστά από τη Βουλή μετατράπηκε σε πεδίο μάχης και στη συνέχεια έφτασαν μέχρι τους Στύλους του Ολυμπίου Διός που πυρπολήθηκε ένα όχημα της πυροσβεστικής.
Εκείνη την ώρα ακούστηκε για πρώτη φορά πως ίσως μέσα στη Marfin υπήρχαν εγκλωβισμένοι άνθρωποι. Ξαφνικά ήταν σαν όλα να «πάγωσαν» και στην πραγματικότητα ελάχιστοι ήταν αυτοί που νοιάζονταν για το τι γίνεται στην πορεία.
Το μυαλό και η σκέψη όλων ήταν στο εσωτερικό του φλεγόμενου υποκαταστήματος. «Είδα μια κοπέλα και έναν άνδρα στο μπαλκόνι. Τους φωνάζαμε να πηδήξουν. Κάποια στιγμή τους έχασα. Δεν ξέρω αν μπήκαν μέσα ή πήδηξαν. Είχε πολύ καπνό» είχε πει μια διαδηλώτρια.
Ταυτόχρονα, οι πυροσβέστες έδειχναν να ανησυχούν καθώς οι πληροφορίες που είχαν ήταν πως ίσως και να μην κατάφεραν όλοι οι εργαζόμενοι να γλιτώσουν. Οι πληροφορίες που διαρκώς έφταναν στους δημοσιογράφους ήταν η μία χειρότερη από την άλλη και δυστυχώς όλες επιβεβαιώθηκαν.
Λίγο αργότερα, οι πυροσβέστες έβγαλαν από το εσωτερικό της Marfin την πρώτη μαύρη σακούλα.
Παρασκευή Ζούλια , 35 ετών. Επαμεινώνδας Τσάκαλης, 36 ετών. Αγγελική Παπαθανασοπούλου, 32 ετών, έγκυος τεσσάρων μηνών. Οι τρεις νέοι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους εκείνο το μαύρο μεσημέρι στην οδό Σταδίου. Πέθαναν από ασφυξία λόγω των τοξικών αναθυμιάσεων. «Ο καπνός και τα τοξικά αέρια από την καύση των πλαστικών και χαρτικών τους σκότωσαν σχεδόν αμέσως. Απώλεσαν τις αισθήσεις τους και λίγο μετά πέθαναν», είχε πει ο ιατροδικαστής Φίλιππος Κουτσάφτης.
Όταν εντοπίστηκαν οι τρεις νεκροί είχαν τα στόματά τους ανοιχτά και τα πρόσωπά τους ήταν μαύρα από τον καπνό. Όπως προέκυψε από την έρευνα φαίνεται πως είχαν προσπαθήσει να απεγκλωβιστούν χρησιμοποιώντας την πόρτα της ταράτσας, η οποία όμως δεν άνοιγε.
Πέντε υπάλληλοι διασώθηκαν από την Πυροσβεστική, ενώ οι υπόλοιποι κατάφεραν να εξέλθουν σώοι. Συνολικά, 21 υπάλληλοι τραυματίστηκαν ελαφρά.
Εγκληματικά λάθη και αναπάντητα ερωτήματα
Οι αυτόπτες μάρτυρες που κατέθεσαν στην ΕΛΑΣ τις επόμενες ημέρες έδωσαν λεπτομερή περιγραφή των ατόμων που έσπασαν και πυρπόλησαν τον Ιανό και τη Marfin.
«Μια ξανθιά, ένας ψηλός, ένας εύσωμος» είχε καταθέσει μια γυναίκα που βρισκόταν μέσα στο βιβλιοπωλείο. Ένας εργαζόμενος της Marfin κατέθεσε πως αφού έσπασαν την τζαμαρία άδειασαν ένα εύφλεκτο υλικό μπροστά και στη συνέχεια πέταξαν μια μολότοφ.
Πολλοί είπαν πως η αστυνομία και η πυροσβεστική άργησαν να επέμβουν. Κάποιοι κατέθεσαν πως οι διαδηλωτές θεωρώντας πως τα πυροσβεστικά οχήματα προσπαθούν να «σπάσουν» την πορεία, τους έκοψαν τον δρόμο.
Μετά από έξι χρόνια, δύο άτομα οδηγήθηκαν σε δίκη ως φυσικοί αυτουργοί με το βούλευμα να αναφέρει πως ως ηθικοί αυτουργοί υπάρχουν δύο ακόμα άτομα αγνώστων στοιχείων. Αθωώθηκαν διότι δεν υπήρχαν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τη συμμετοχή τους στον εμπρησμό της Marfin.
Το 2013 στελέχη της τράπεζας καταδικάστηκαν για φόνο εξ αμελείας των τριών υπαλλήλων, τις σωματικές βλάβες άλλων 21 υπαλλήλων και για πολλαπλές παραλείψεις στα μέτρα πυρασφάλειας και στην εκπαίδευση του προσωπικού.
Το δικαστήριο έκρινε ενόχους τον διευθύνοντα σύμβουλο της Marfin, Κωνσταντίνο Βασιλακόπουλο, τον υπεύθυνο ασφαλείας του κτιρίου, Εμμανουήλ Βελονάκη και τη διευθύντρια του καταστήματος Άννα Βακαλοπούλου, ενώ αθώωσε την υποδιευθύντρια του καταστήματος, Αναστασία Κούκου.
Όπως προέκυψε στο δικαστήριο, παρά το γεγονός πως οι υπεύθυνοι της τράπεζας είχαν ειδοποιηθεί από την αστυνομία για τον κίνδυνο που υπήρχε, όχι απλά αγνόησαν την προειδοποιήσει αλλά είχαν αναγκάσει τους εργαζόμενους να πάνε κανονικά στη δουλειά τους εκείνη την ημέρα.
Οι ίδιοι οι υπάλληλοι κατέθεσαν πως αναγκάστηκαν να πάνε στη δουλειά τους σε ημέρα γενικής απεργίας επειδή φοβόντουσαν να μην απολυθούν.
Τον Δεκέμβριο του 2024 το Δ΄ Πολιτικό Τμήμα του Αρείου Πάγου ανήρεσε την υπ΄ αριθμ. 5541/2020 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών, αναγνωρίζοντας ότι υπήρχε ευθύνη της τότε μισθώτριας Τράπεζας Marfin και των κατ’ ιδίαν μελών του Δ.Σ. της, για τη μη λήψη μέτρων ασφαλείας προς αποτροπή της καταστροφής του καταστήματος.
Παράλληλα, ο Άρειος Πάγος κρίνοντας ότι η απόφαση του Εφετείου του 2020 έχει αντιφατικές και ανεπαρκείς αιτιολογίες, ανέπεμψε την υπόθεση για νέα κρίση στο Μονομελές Εφετείο Αθηνών, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλο δικαστή, εκτός εκείνου που εξέδωσε την αναιρούμενη απόφαση του Εφετείου.
Για την Ελληνική Αστυνομία, θεωρητικά η υπόθεση δεν έχει κλείσει. Από τον Απρίλιο του 2021 άνοιξε ξανά ο φάκελος καθώς υποτίθεται πως είχαν προκύψει νέα στοιχεια και βρέθηκε νέο οπτικοακουστικό υλικό από την 5η Μάη του 2010. Τέσσερα χρόνια αργότερα, πάντως, όλα δείχνουν το ίδιο στάσιμα με πριν.
Ο ιστορικός του μέλλοντος, πάντως, είναι δεδομένο πως θα σταθεί και σε ένα άλλο σημείο. Η τραγωδία της Marfin σημειώθηκε σε ένα εξαιρετικά κομβικό σημείο. Περίπου ενάμιση χρόνο πριν είχε σημειωθεί η εξέγερση του Δεκέμβρη μετά τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου.
Η κοινωνία, που δεχόταν ολομέτωπη επίθεση και έβλεπε τη μνημονιακή λαίλαπα να έρχεται κατά πάνω της με ορμή, ήταν έτοιμη να βγει ξανά στους δρόμους. Ήταν ήδη στους δρόμους. Πάνω από 250.000 ήταν οι διαδηλωτές την 5η Μάη και ίσως αυτός ο αριθμός να είναι μικρός.
Μετά την τραγωδία της Marfin όλη αυτή η οργή μετατράπηκε σε ένα εσωτερικευμένο πένθος που είχε άμεσο αντίκτυπο και στις διεκδικήσεις.
Ο φόβος απλώθηκε πάνω από ένα ολόκληρο κίνημα το οποίο ουδέποτε έλαβε τις διαστάσεις που θα μπορούσε να λάβει. Η Ιστορία, χωρίς την τραγωδία της Marfin, ίσως είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.