Οι Ιστορικές Κινητοποιήσεις των Καπνεργατών του Αγρινίου το Φθινόπωρο του 1929, ενάντια στο Ταμείο Ασφάλισης, όπου διεκδικούσαν μια καλύτερη παροχή υπηρεσιών
«Και πάλιν το Αγρίνιον διήλθεν ημέρας αναρχίας. Οι καπνεργάται θορυβωδώς εζήτησαν την κατάργησιν του Τ.Α.Κ.».
Από την άνοιξη και μέχρι το φθινόπωρο του 1929 σημειώνονται στο Αγρίνιο μια σειρά κινητοποιήσεων των καπνεργατών, οι οποίοι διεκδικούν κυρίως καλύτερη παροχή υπηρεσιών από το Ασφαλιστικό Ταμείο τους (Τ.Α.Κ.), αφού έκριναν ως μη ικανοποιητικές τις παροχές του και ιδιαίτερα την παροχή ιατρικής περίθαλψης από έμμισθους γιατρούς. Οι γιατροί θεωρούνταν υποτακτικοί του Τ.Α.Κ. και ότι εκτελούσαν τα ιατρικά τους καθήκοντα πλημμελώς.
Το σωματείο Καπνεργατών Καβάλας, είχε ήδη επιβάλλει την κατάργηση των έμμισθων και την ελεύθερη επιλογή γιατρών από τους ασφαλισμένους. Το σωματείο Καπνεργατών Αγρινίου, ακολουθώντας το παράδειγμα των συναδέλφων τους στην Καβάλα, κατά τη συνεδρίασή τους στις 7 Απριλίου 1929 έθεσαν το αίτημα «Περί ελευθέρας εκλογής ιατρού». Έτσι άρχισαν οι κινητοποιήσεις των καπνεργατών Αγρινίου και δημιουργήθηκε μια αντιπαλότητα μεταξύ αυτών και της διεύθυνσης του τοπικού Τ.Α.Κ., με αποκορύφωμα τα αιματηρά επεισόδια του Οκτωβρίου 1929.
Ας δούμε όμως τι προηγήθηκε της 10ης Οκτωβρίου του 1929.
17 ΜΑΪΟΥ 1929
Στις 17 Μαΐου 1929 γίνεται κινητοποίηση των καπνεργατών, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν έξω από το γραφείο του Τ.Α.Κ., επί της οδού Αγίου Χριστοφόρου. Μία επιτροπή των καπνεργατών μπαίνει στα γραφεία και ζητά από τον προϊστάμενο του Τ.Α.Κ., Γ. Αλεξόπουλο, να αποστείλει τηλεγράφημα στην κεντρική διεύθυνση του Τ.Α.Κ. στην Αθήνα, με αιτήματά τους την κατάργηση των έμμισθων γιατρών, την ελευθερία των φαρμακείων, την κατάργηση του πεντάδραχμου και δίδραχμου των συνταγών, άμεση αποστολή βιβλιαρίων των απασχολούμενων στην επεξεργασία καπνού κ.α.
Ο προϊστάμενος του γραφείου αρνήθηκε να εκτελέσει το αίτημά τους και τότε αφού βιαιοπράγησαν κατά του υπαλλήλου Ιω. Κουζέλη, ο Γ. Αλεξόπουλος αναγκάστηκε να τους ακολουθήσει και να στείλει το τηλεγράφημα ο ίδιος από το τηλεγραφείο. Μετά την επίδοση του τηλεγραφήματος, οι καπνεργάτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Στράτου, όπου ο γραμματέας του Εργατικού Κέντρου, Δ. Ζούμπος, και ο γραμματέας του Σωματείου Καπνεργατών διαβάζουν το ψήφισμα προς το Κεντρικό Τ.Α.Κ. και την κυβέρνηση. Μετά τη διάλυση της διαδήλωσης, ακολούθησαν επιδρομές της Χωροφυλακής και συλλαμβάνουν αρκετούς καπνεργάτες, τους οποίους μετέφεραν στην εισαγγελία Μεσολογγίου.
Οι καπνεργάτες που συνελήφθησαν: Κ. Ντούκας, Ν. Γαρουφαλής, Δ. Σύρρος, Μ. Ντούλας, Δ. Κατσικώστας, Στ. Τσίτος, Ιωάν. Ντέλιος, Χ. Νικολάου, Δ. Ντούπος, Κ. Τσακλατήρας, Ευάγ. Λίτσος, Φώτ. Τριανταφύλλου, Κ. Τριανταφύλλου, Ιωά. Μητιλιός, Σπύρος Θωμόπουλος και Σωτ. Κατσικώστας.
3 ΙΟΥΝΙΟΥ 1929
Οι καπνεργάτες πραγματοποιούν συλλαλητήριο και κατευθύνονται προς τα γραφεία του Τ.Α.Κ. Ζητούν από τους υπαλλήλους την καταβολή του επιδόματος ανεργίας στους ανέργους, για το οποίο πληρώνουν 6% από το μεροκάματό τους, τους μήνες που δουλεύουν. Όταν οι υπάλληλοι αρνούνται, οι καπνεργάτες εισβάλουν στα γραφεία «…επετέθησαν κατ’ αυτών και τους εκακοποίησαν…» και τα καταστρέφουν. Ακολουθεί συγκέντρωση των διαδηλωτών στην πλατεία Στράτου, όπως συνηθιζόταν. Η πόλη αναστατώνεται, επεμβαίνει η αστυνομία, συλλαμβάνονται 11 καπνεργάτες και στέλνονται στην εισαγγελία Μεσολογγίου.
Οι συλληφθέντες καπνεργάτες: Επαμ. Σταρακάς, Αντ. Γιάγκας, Ι. Μαυρογιάννης, Ι. Δρούγγας, Ι. Καυκιάς, Αθανάσιος Μότσος, Παντ. Γκότσης, Κ. Τριανταφύλλου, Μιλ. Ντούβας και Γεωργ. Τσαπάρας, Ν. Βαμβακάς.
Πενήντα μέρες μετά την σύλληψή τους οι καπνεργάτες στέλνουν προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, υπουργό Δικαιοσύνης, Εισαγγελέα και δικαστικές αρχές Μεσολογγίου υπόμνημα, δηλώνοντας ότι κρατούνται παράνομα και εάν δεν αποφυλακισθούν άμεσα θα προχωρήσουν σε απεργία πείνας, πράγμα το οποίο κάνουν. Οι συνάδελφοί τους απειλούν ότι θα πάνε Μεσολόγγι για να τους απελευθερώσουν. Δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής στέλνονται και στο Αγρίνιο και στο Μεσολόγγι «…προς τήρησιν της τάξεως…».
20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1929
Τον Σεπτέμβρη αναζωπυρώνονται οι κινητοποιήσεις των καπνεργατών με αφορμή την καθυστέρηση της καταβολής του επιδόματος ανεργίας, αλλά και την μη αντικατάσταση του προσωπικού του Τ.Α.Κ., που ήταν ένα από τα παλιά τους αιτήματα. Οι καπνεργάτες επεμβαίνουν ξανά στο Τ.Α.Κ. Αγρινίου με αίτημα την απόλυση των υπαλλήλων Κουζέλη και Καψιμάλλη, ως μη αρεστών και την αντικατάστασή τους από τους προτεινόμενους Ντουρλίδα και Ντούβα. Ο προϊστάμενος του τοπικού Τ.Α.Κ., Γ. Αλεξόπουλος, απάντησε ότι αδυνατεί να προβεί σε αυτή την ενέργεια αντικατάστασης και πρόσληψης νέου προσωπικού και ότι θα υποβάλλει αναφορά στην Κεντρική Διεύθυνση του Τ.Α.Κ. στην Αθήνα. Και αναχωρεί, όπως αναφέρεται, για την Αθήνα. Αυτό ερεθίζει περισσότερο τα πνεύματα και με το σκεπτικό ότι καθυστερεί επίτηδες η καταβολή του επιδόματος ανεργίας, επιτίθενται εναντίον του προϊσταμένου ανεργίας Γενογιώργη και του υπαλλήλου Ιωάν. Κουζέλη, τους προπηλακίζουν και τους κακοποιούν. Τελικά το επίδομα ανεργίας καταβάλλεται, αλλά με απόφαση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας το Τ.Α.Κ. Αγρινίου καταργείται.
10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1929
«Από μίαν απλήν συνεδρίασιν του σωματείου καπνεργατών καταλήξαμεν εις μίαν αιματηρόν συμπλοκήν».
Τη 10η Οκτωβρίου 1929, ημέρα Πέμπτη στις 2 μ.μ., η διοίκηση του σωματείου καπνεργατών είχε προγραμματίσει συνεδρίαση, κατά την διάρκεια της οποίας κάποιοι διαμαρτύρονται για το κλείσιμο του Τ.Α.Κ. και για τη μη διανομή των επιδομάτων ανεργίας. Η συγκέντρωση αυτή έμελλε να καταλήξει σε αιματηρή συμπλοκή.
Ας παρακολουθήσουμε συνοπτικά την εξέλιξη των γεγονότων:
Κατά τις δυόμισι το μεσημέρι, έφθασε αστυνομική δύναμη και έφιππη ομάδα στον προαύλιο χώρο της Εργατικής Λέσχης (αντίστοιχη του σημερινού Εργατικού Κέντρου), που βρισκόταν στην σημερινή οδό Σουλίου, με σκοπό να απαγορεύσει τη συγκέντρωση. Επικεφαλής ήταν ο ενωμοτάρχης Δημητρόπουλος. Μια ομάδα καπνεργατών, που επεχείρησε να μπει στη Λέσχη για την καθιερωμένη συνεδρίαση, βρέθηκε αντιμέτωπη με την απαγόρευση της εισόδου της. Ακολούθησαν διαπληκτισμοί και ύβρεις, ενώ ταυτόχρονα ένας καπνεργάτης πυροβόλησε και τραυμάτισε σοβαρά τον ενωμοτάρχη Δημητρόπουλο. Οι χωροφύλακες απαντούν στα πυρά και τραυματίζουν ελαφρά τρεις καπνεργάτες, τον Γιάννη Κανέλο, Γιάννη Σωτηράκη και Γ. Στεργίου. Δημιουργείται πανδαιμόνιο. Αφηνιάζει το άλογο του χωροφύλακα Γερ. Σταθάτου, ακολουθεί η πτώση του με αποτέλεσμα να υποστεί κάταγμα στο κρανίο και εσωτερική αιμορραγία. Ακολουθεί πολύωρη συμπλοκή χωροφυλακής και καπνεργατών. Ο ζωγράφος Κώστας Γούναρης αναπαριστά με την τέχνη του τους έφιππους χωροφύλακες να συγκρούονται με τους άοπλους καπνεργάτες στην Πλατεία Χατζοπούλου. Οι καπνεργάτες καταδιώκονται και η πόλη για μια ακόμα φορά αναστατώνεται από τους πυροβολισμούς, με τους πολίτες έντρομους να τρέχουν να προφυλαχθούν.
Η αστυνομία προχωρά σε συλλήψεις την ίδια νύχτα των επεισοδίων, αλλά και την επόμενη και την μεθεπόμενη μέρα, με την κατηγορία της συμμετοχής στην αιματηρή συμπλοκή. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Εμπορικός Σύλλογος Αγρινίου και άλλοι φορείς κινητοποιήθηκαν με παραστάσεις και τηλεγραφήματα υπέρ των συλληφθέντων.
Την ίδια μέρα της συμπλοκής που αναστάτωσε την πόλη, η Δημοτική Αρχή Αγρινίου, έστειλε επείγον τηλεγράφημα προς το Υπουργείο Εσωτερικών με την παράκληση να ενισχυθεί η δύναμη χωροφυλακής «…προς αποκατάστασιν διασαλευθείσης τάξεως».
Με τα γεγονότα αυτά ασχολήθηκε, εκτός από τον πανελλήνιο τύπο και η εφημερίδα «Πράβντα» της Μόσχας, στο φύλλο της, της 24ης Οκτωβρίου 1929: «Εξεγερθέντες καπνεργάτες κατέλαβον την πόλιν η οποία ανεκαταλήφθη από τας καταλυθείσας αρχάς μόνον κατόπιν ενισχύσεώς των, αποσταλείσης από το Σύνταγμα Μεσολογγίου. Ούτοι αμύνθησαν όπισθεν ειδικών οδοφραγμάτων, οπόθεν αντέταξαν λυσσώδη άμυναν επί τρίωρον».
«Ο επίλογος των εν Αγρινίω κομμουνιστικών σκηνών», γράφεται σχεδόν ένα χρόνο μετά που έγινε η δίκη και η καταδίκη των καπνεργατών εκτός ενός, του Κανέλλου, οι οποίοι “…κατεδικάσθησαν ερήμην εις 2 1/2 χρόνια φυλάκισιν και ενός έτους εξορία”. Η δίκη πραγματοποιήθηκε στο Μεσολόγγι (14 Οκτωβρίου 1930), τα πρακτικά της οποίας δημοσιεύονται στον τοπικό τύπο της εποχής.
Πηγές άρθρου:
Αριστείδης Μπαρχαμπάς, “Καπνεργάτες-Οι Κυνηγοί του Ονείρου”
Κείμενο της Μαρίας Αγγέλη,απόσπασμα από την διδακτορική διατριβή “Ο Κόσμος της Εργασίας: Γυναίκες και Άνδρες στην Παραγωγή και Επεξεργασία του Καπνού”, (Ιωάννινα, 2007).
Άρθρο του Βασίλη Πατρώνη στο ένθετο “Ιστορικά” της εφημ. Ελευθεροτυπίας (ημερ. δημοσίευσης 26/09/2002)
Τοπικός και Πανελλήνιος Τύπος