Ο Γάλλος ιστορικός Αλεξίς ντε Τοκβίλ είχε πει πως «η Ιστορία είναι μια πινακοθήκη όπου υπάρχουν λίγοι αυθεντικοί πίνακες και πολλά αντίγραφα». Ένας τέτοιος αυθεντικός πίνακας είναι και η ιστορία του 17χρονου Μαθιού Πόταγα.
Δυστυχώς στο πρόσωπό του η Ιστορία δε φέρθηκε με… ευγένεια. Παρά το γεγονός ότι η στάση του απέναντι στους Ναζί κατακτητές θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία και να τη μαθαίνουν τα μικρά παιδιά, είναι σαν κάποιος να «έκρυψε» σε ένα συρτάρι τα όσα έγιναν μία ημέρα σαν σήμερα, στις 2 Μαΐου 1941, και πέταξε μακριά το κλειδί.
Στην πραγματικότητα λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν τον Μαθιό Πόταγα. Λίγοι αυτοί που έχουν δει έναν από τους πιο αυθεντικούς πίνακες της εποποιίας της Εθνικής Αντίστασης.
H Ναζιστική εισβολή στην Ελλάδα
«Πρωία 6ης Απριλίου 1941. Από τις 05.15 ώρας της σήμερον, ο εν Βουλγαρία ευρισκόμενος γερμανικός στρατός, προσέβαλεν απροκλήτως τα ημέτερα στρατεύματα της Ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Αυτό ανέφερε το υπ’ αριθμ. 162 Πολεμικό Ανακοινωθέν που εκδόθηκε από το Γενικό Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού. Κάπως έτσι ξεκίνησε μια νύχτα που κράτησε 4 ολόκληρα χρόνια.
Το ημερολόγιο έδειχνε Κυριακή 6 Απριλίου 1941. Λίγο μετά τις 5 το πρωί Γερμανοί πεζικάριοι και αλπινιστές πλησίασαν στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία.
Την ίδια ώρα ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα πρίγκηπας Ερμπαχτ βρέθηκε στο σπίτι του διαδόχου του Μεταξά, Τετραυγουστιανού πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή.
Αφού τον ξύπνησε του διαβίβασε τη διακοίνωση, με την οποία η κυβέρνηση του Χίτλερ «εξηγούσε» τους λόγους που την έκαναν να εισβάλει στο ελληνικό έδαφος τονίζοντας πως ο πόλεμος δε στρεφόταν κατά της Ελλάδας, αλλά κατά της Αγγλίας, που είχε σπεύσει προς βοήθεια της χώρας μας με 62.000 άνδρες και μεγάλη αεροπορική δύναμη.
Ο Κορυζής είπε το δεύτερο «Όχι». Περίπου 45 λεπτά πριν εκπνεύσει το τελεσίγραφο η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας είχε ξεκινήσει.
Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στο μέτωπο των ελληνοβουλγαρικών συνόρων κατά μήκος της λεγόμενης Γραμμής Μεταξά στην Ανατολική Μακεδονία και στα μεμονωμένα οχυρά του Εχίνου και της Νυμφαίας στη Θράκη.
Ταυτόχρονα, γερμανικά αεροσκάφη βομβάρδισαν τον Πειραιά και τις ακτές έως τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, προκαλώντας ανθρώπινα θύματα και τεράστιες ζημιές. Στις 8 Απριλίου έσπασε η Γραμμή Μεταξά και τη νύχτα οι Ναζί είχαν φτάσει πλέον στη Θεσσαλονίκη.
Τις επόμενες μέρες, η προέλαση των Γερμανών προς Νότο υπήρξε ραγδαία, με την κατάρρευση και του μετώπου της Αλβανίας. Έως τις 30 Απριλίου είχε καταληφθεί ολόκληρη η ηπειρωτική Ελλάδα και η χώρα βρέθηκε υπό τριπλή κατοχή: γερμανική, ιταλική και βουλγαρική.
Σχεδόν ταυτόχρονα με την πλήρη κατάληψη της Ελλάδας άρχισαν και οι πρώτες πράξεις αντίστασης. Άλλες μικρές και συμβολικές, άλλες μεγαλύτερες και σαφώς πιο επικίνδυνες. Για παράδειγμα όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Αθήνα είχαν τοποθετήσεις στις κεντρικές οδικές αρτηρίες, οδοδείκτες στα Γερμανικά προκειμένου να ξέρουν πού πηγαίνουν. Μία από τις πρώτες νύχτες της κατοχής, κάμποσοι τολμηροί πιτσιρικάδες πήγαν κρυφά και άλλαζαν κατεύθυνση στις πινακίδες προκειμένου να προκαλέσουν σύγχυση στους Ναζί.
«Πάω εκεί Κωνσταντινουπόλεως και Ιεράς Οδού. Έχουν μαζευτεί κάτι πιτσιρίκια και γελάνε με πονηράδα βλέποντας τους Γερμανούς που έχουνε σταθεί και που προσπαθούν να βρουν πού είναι οι ταμπέλες τους. Οι Γερμανοί ρωτάνε τα πιτσιρίκια ”Ομόνοια;” και τα πιτσιρίκια τους δείχνουν τον Πειραιά κάτω. Μετά ρωτάγανε ”Ρουφ;” και τους δείχνανε επάνω τον Σταθμό Λαρίσης» είχε πει ο Μανώλης Γλέζος.
Πέρα από τις αστείες αντιστασιακές πράξεις, όμως, και μιας και αναφερθήκαμε στον Μανώλη Γλέζο αξίζει να θυμηθούμε και την άκρως ριψοκίνδυνη αφαίρεση της ναζιστικής σημαίας από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης που πραγματοποίησε μαζί με τον Λάκη Σάντα.
Πολλοί θεωρούν πως αυτή είναι η πρώτη σημαντική αντιστασιακή πράξη που έγινε στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αυτή είναι η δεύτερη πιο σημαντική. Η πρώτη είχε γίνει μερικές ημέρες νωρίτερα.
Η ξεχασμένη θυσία του Μαθιού Πόταγα
Νωρίς το απόγευμα της 2ας Μαΐου 1941, οι ναζιστικές ορδές ήταν στην Αρκαδία. Βρισκόντουσαν λίγο έξω από τη Βυτίνα με κατεύθυνση προς τα Λαγκάδια. Στη γέφυρα Κουτρουμπή, απ’ όπου περνούσε η φάλλαγα με τους στρατιώτες της Βέρμαχτ, τους περίμενε ένα 17χρονο παιδί.
Ήταν ο Μαθιός (Ματθαίος) Πόταγας. Ήταν μαθητής στο Βαρβάκειο και διέμενε στην Αθήνα αλλά το η ναζιστική εισβολή τον «εγκλώβισε» στον γενέθλιο τόπο του.
Όταν η φάλαγγα των Γερμανών έφτασε κοντά στο σημείο που βρισκόταν ο Πόταγας (σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες στεκόταν πάνω σε ένα μεγάλο βράχο προκειμένου να τον δουν οι Γερμανοί) σήκωσε το χέρι του και τους έκανε νόημα να σταματήσουν την πορεία τους.
Προφανώς σαστισμένοι οι Γερμανοί σταμάτησαν. Τότε ήταν που ο 17χρονος Μαθιός Πόταγας τους φώναξε:
«Θα μας πεινάσετε, θα μας κάψετε, θα μας σκοτώσετε, αλλά δε θα μας νικήσετε. Είμαι εδώ μόνος. Αλλά η Ελλάδα ολόκληρη ακολουθεί».
Ο ναζί αξιωματικός που ήταν επικεφαλής της φάλαγγας προφανέστατα και δεν κατάλαβε ούτε λέξη από αυτά που είπε ο νεαρός. Ζήτησε από έναν βοηθό του ο οποίος μιλούσε ελληνικά να του μεταφράσει τι φώναζε.
Όταν η μετάφραση ολοκληρώθηκε, χωρίς να διστάσει ούτε στιγμή, ο Γερμανός αξιωματικός πυροβόλησε τον Μαθιό Πόταγα ο οποίος σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος. Εξαγριωμένος ο επικεφαλής της ναζιστικής φάλαγγας διέταξε τον οδηγό του οχήματός του να περάσει πάνω από τον 17χρονο μαθητή παρά το γεγονός ότι εμφανώς ήταν νεκρός μετά τη ριπή που δέχθηκε λίγες στιγμές νωρίτερα!
Υπάρχουν δύο ή τρεις εκδοχές σχετικά με το τι προηγήθηκε της εκτέλεσης του Πόταγα. Μία από αυτές λέει πως ο Πόταγας όταν έμαθε πως φτάνει προς το χωριό του το κομβόι με τους Γερμανούς άρπαξε ένα μικρό μασούρι δυναμίτιδας και ένα όπλο που είχε ο πατέρας του και πήγε να συναντήσει τον θάνατο.
Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο Μαθιός Πόταγας, πρώτα σταμάτησε τη στρατιωτική φάλαγγα, φώναξε τα λόγια που αναφέρθηκαν νωρίτερα και στη συνέχεια επιτέθηκε στους Γερμανούς.
«Δεν μπορούσε να συμβιβαστεί στην ιδέα ότι η πατρίδα υποδουλώθηκε, ότι θα ζει σκλάβος. Και κατάμονος μόνος χωρίς να είναι οργανωμένος πουθενά, ούτε είχε παρέα, πήρε το πιστόλι του πατέρα του το γέμισε και πήγε στη θέση Κουτρουμπή αφού έμαθε, μαθεύτηκε στη Βυτίνα ότι θα περάσουν οι Γερμανοί, πήγε στη θέση Κουτρουμπή σε ένα βράχο στη στροφή του δρόμου και όρθιος ο Ματθαίος Πόταγας μόλις ήρθαν οι Γερμανοί άδειασε το πιστόλι στα σιδερένια αυτοκίνητα των Γερμανών. Τι να έκανε δηλαδή; Σταματήσανε οι Γερμανοί, κάνουν μία κυκλική κίνηση, το πιάσανε το παιδί και του λιώσανε το κεφάλι στο σημείο εκείνο που διάλεξε να στήσει την ενέδρα. Αυτό έκανε ο Ματθαίος Πόταγας», είχε καταθέσει στη δική του μαρτυρία ο Χρήστος Κουτσούγερας.
Ότι και να ισχύει ο Μαθιός Πόταγας ήταν ο πρώτος αντιστασιακός που έπεσε νεκρός στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο Μανώλης Γλέζος έχει γράψει στο βιβλίο του «Εθνική Αντίσταση 1940 -1945» πως: «Δεν είμαστε εγώ και ο Λάκης οι πρώτοι παρτιζάνοι της Ευρώπης. Ο πρώτος ήταν ο Μάθιος Πόταγας».
Σήμερα στη Βυτίνα Αρκαδίας υπάρχει ένα ορειχάλκινο άγαλμα, που δεσπόζει στην πλατεία έξω από το Λαογραφικό Μουσείο. Το άγαλμα αυτό είναι του Μαθιού Πόταγα που «έπεσε πολεμώντας για την Ελευθερία».
Ενδεικτικό του πόσο ξεχάστηκε η θυσία του 17χρονου μαθητή είναι πως το συγκεκριμένο άγαλμα ανεγέρθηκε 62 χρόνια μετά τη δολοφονία του από τους ναζί εισβολείς!
Το άγαλμα του Πόταγα φιλοτέχνησε η αδερφή του, γλύπτρια Ελένη Πόταγα- Στράτου, η οποία είναι η μητέρα της συζύγου του επικεφαλής του ΜεΡΑ25 Γιάνη Βαρουφάκη, Δανάης!
«Ο Μαθιός στάθηκε μπροστά τους, μόνος, και χωρίς δισταγμό τους είπε: ”Θα μας πεινάσετε, θα μας κάψετε, θα μας σκοτώσετε, αλλά δε θα μας νικήσετε. Είμαι εδώ μόνος. Αλλά η Ελλάδα ολόκληρη ακολουθεί”.
» Ο Μαθιός ήταν δεινός σκοπευτής με δικό του ελαφρό όπλο. Εκείνη τη στιγμή όμως δε χτύπησε κανέναν. Άρα δεν πήγε να σκοτώσει έναν – δυο Γερμανούς. Μιλώντας όμως ήθελε να δηλώσει κάτι. Για να υπογραμμίσει δε τη σοβαρότητα της δήλωσής του, ήταν διατεθειμένος να προσφέρει την ίδια του τη ζωή.
» Με τον τρόπο αυτόν έδειχνε ότι η ελευθερία είναι για τον άνθρωπο κάτι αναγκαίο, κάτι σεβαστό, κάτι ιερό. Τα λόγια του ήταν προφητεία και αναγγελία συγχρόνως. Οι κατακτητές, αναγνωρίζοντας την αλήθεια και τον κίνδυνο που έκρυβαν τα λόγια αυτά, τον σκότωσαν με τρόπο άγριο», είχε πει η Ελένη Πόταγα στην εφημερίδα «Το Βήμα».
Διάβασε περισσότερα στο: reader.gr