Η «σεμνή» Κλαυδία, η «απρεπής» Σάττι και ο σεξισμός των social media

Η συμμετοχή της Κλαυδίας στον φετινό διαγωνισμό της Eurovision πέρα από το πολύ καλό αποτέλεσμα, έφερε και ποικίλα σχόλια από χρήστες των social media, οι οποίοι πέρα από το καλλιτεχνικό της έργο, την εκτέλεση του κομματιού και την φωνή της, έσπευσαν για μία ακόμα φορά να κρίνουν την εμφάνισή της.

Σύμφωνα με τους «κριτές του πληκτρολογίου», η εμφάνιση της Κλαυδίας χαρακτηρίστηκε ως «σεμνή», «σοβαρή», με «ήθος και αξιοπρέπεια», ενώ δε δίστασαν να τη συγκρίνουν με την αντίστοιχη περσινή εμφάνιση της Μαρίνας Σάττι η οποία ήταν «ανήθικη», «προκλητική», περισσότερο «αποκαλυπτική» απ’ ότι ορίζει ο δικός τους κώδικας.

Μπορεί να έχουμε βαρεθεί να λέμε τα αυτονόητα, αλλά μάλλον έχει έρθει η ώρα να σταματήσουμε να κρίνουμε τις γυναίκες για την εμφάνισή τους. Έχει έρθει η ώρα να σταματήσουμε το ανελέητο slut shaming στις γυναίκες που μπορεί να μην συμβαδίζουν με τα δικά μας στάνταρ, γιατί πολύ απλά δεν πρέπει και δεν μας αφορά. Αυτή η σύγκριση της Κλαυδίας με τη Μαρίνα Σάττι φέρνει στην επιφάνεια μια διαχρονική παθογένεια: την ανάγκη να ελέγχουμε τις γυναίκες και να καθορίζουμε την αξία τους με βάση την εμφάνισή τους.

Και εμείς αναρωτιόμαστε, έχει υπάρξει ποτέ παρόμοια κριτική για άνδρες καλλιτέχνες; Όχι δεν έχει υπάρξει, ούτε πρόκειται να υπάρξει, γιατί εδώ μιλάμε για σεξισμό και εσωτερικευμένο μισογυνισμό που πάντοτε έχει στο επίκεντρό του τις γυναίκες.

Η Μαρίνα Σάττι και το ασταμάτητο slut shaming

Η κριτική που δέχθηκε η Σάττι, αντανακλά μια ευρύτερη τάση στην κοινωνία, που έχει να κάνει με την ανάγκη να ορίσουμε χωρίς να μας ζητηθεί, τι είναι «αποδεκτό» και «κατάλληλο» για μια γυναίκα. Όλο αυτό το slut shaming που δέχεται τις τελευταίες ημέρες δείχνει μια προσπάθεια υποτίμησης, καθώς σύμφωνα με τα πατριαρχικά στερεότυπα, οι γυναίκες πρέπει να υιοθετούν συγκεκριμένους κανόνες ντυσίματος ή συμπεριφοράς για να αποφύγουν την κοινωνική απαξίωση. Όταν μια γυναίκα επιλέγει να εκφραστεί με τρόπο που δεν συμβαδίζει με τα πρότυπα αυτά, γίνεται εύκολος στόχος.

Από την άλλη πλευρά, η εμφάνιση της Κλαυδίας παρουσιάστηκε ως το «αντίθετο» της Σάττι, προβάλλοντας μια πιο ρομαντική και «σεμνή» εικόνα. Αυτή η αντίθεση, αν και δεν εκφράστηκε προφανώς από την ίδια την Κλαυδία, έγινε αντικείμενο συζήτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου χρήστες επιδόθηκαν σε σύγκριση μεταξύ των δύο γυναικών. Αυτή η σύγκριση, όμως, δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό, παρά μόνο ενισχύει τη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων αλλά και αχρείαστα δίπολα.

Και το slut shaming δεν είναι κάτι τόσο απλό, ούτε πρέπει να το αφήνουμε να περνά στα ψιλά, αφού είναι μια μορφή έμφυλης καταπίεσης που στοχεύει στην περιθωριοποίηση των γυναικών. Παρά το γεγονός ότι οι κοινωνίες θέλουν να χαρακτηρίζονται ως προοδευτικές, αυτό το φαινόμενο του σχολιασμού των γυναικών βάσει της εμφάνισής τους, αποτελεί καθημερινότητα, συχνά και με πιο συγκαλυμμένους τρόπους. 

Γιατί σε ένα διαγωνισμό που κρίνεται η καλλιτεχνική δημιουργία και η φωνή, αγνοείται πλήρως το καλλιτεχνικό κομμάτι και όλοι επικεντρώνονται στην εμφάνιση των καλλιτέχνιδων; Γιατί αγνοούμε πάντα το βασικό ζητούμενο που είναι η μουσική και η τέχνη και επικεντρωνόμαστε να εργαλειοποιούμε τις γυναίκες με βάση την εμφάνισή τους;

Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους.  Οι γυναίκες μπορούν να ντύνονται, να εμφανίζονται και να υπάρχουν με όποιο τρόπο τις εκφράζει. Οι γυναίκες δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται ή να κατηγοριοποιούνται ως «σεμνές» και «προκλητικές», ούτε πρέπει να κρίνονται από την εμφάνιση και τα ρούχα που επιλέγουν να φορέσουν.

Δεν πρέπει να συμβαδίζουν με τα πατριαρχικά κατάλοιπα που υπαγορεύουν τι είναι «αποδεκτό» και τι όχι. Δεν χρειάζεται να απολογηθούν για το πως επιλέγουν να παρουσιαστούν ή να περπατήσουν στο δρόμο, δεν χρειάζεται να προσαρμοστούν σε δήθεν σεμνοτυφίες για να μη γίνουν αντικείμενο κριτικής.

Το προβληματικό κομμάτι δεν είναι η εμφάνιση της Κλαυδίας ή της Σάττι, αλλά οι βαθιά παρωχημένες και ριζωμένες μισογύνικες αντιλήψεις γι’ αυτό που η κοινωνία θεωρεί σωστό, ορθό και σεμνότυφο. Είναι ο σεξισμός κόντρα στην ελευθερία έκφρασης, κόντρα στην ελευθερία γενικότερα. 

Κόντρα σε όλα αυτά, ας είμαστε όποιες θέλουμε, γιατί η αυτοδιάθεση του σώματός μας δεν αφορά κανέναν.