Η άγνωστη πλατεία της Αθήνας, αφιερωμένη στην Εργατική Πρωτομαγιά και τον Σταύρο Καλλέργη

Η Εργατική Πρωτομαγιά αποτελεί ορόσημο για την εργατική τάξη παγκοσμίως από το 1886, όταν η μεγάλη απεργία στο Σικάγο είχε πνιγεί στο αίμα και οι πρωτεργάτες της υπέστησαν σκληρές διώξεις.

Με αφορμή το γεγονός αυτό, η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως η παγκόσμια ημέρα της εργατικής τάξης, ύστερα από απόφαση της ιδρυτικής συνέλευσης της Δεύτερης Διεθνούς που πραγματοποιήθηκε στις 14 Ιουλίου 1889 στο Παρίσι.

Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Κυριακή 2 Μαΐου 1893 με μία επιτυχημένη συγκέντρωση στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Πρωτεργάτης ήταν ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης. Τα αιτήματα της συγκέντρωσης, στην οποία συμμετείχαν περίπου 500 άτομα, διατυπώθηκαν στο ψήφισμα και ήταν:

• Κλειστά καταστήματα την Κυριακή
• 8ωρο για τους εργάτες (σε μια εποχή που το ωράριο ξεπερνούσε σε πολλές περιπτώσεις τις 12 ώρες)
• Οι εν ενεργεία παθόντες εργάτες να συντρέχονται από το κράτος και συναδέλφους τους.

Το 1894 αποφασίστηκε να γιορτασθεί ξανά η Εργατική Πρωτομαγιά, αλλά αυτή τη φορά ενωτικά από όλες τις προοδευτικές δυνάμεις της εποχής. Η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε αυτή τη φορά με ομιλητές τους Πλάτωνα Δρακούλη, Σταύρο Καλλέργη, Ευάγγελο Μαρκαντωνάτου και Δ. Γραμματικό.

Τα αιτήματα που διατυπώθηκαν σε σχετικό ψήφισμα, ήταν:

• Κλειστά καταστήματα την Κυριακή και ανάπαυση για τους εργάτες
• 8ωρη εργασία την ημέρα και απαγόρευση της εργασία στους ανηλίκους
• Να απονέμεται σύνταξη σε όσους δεν μπορούν να εργαστούν λόγω εργατικού ατυχήματος, προκειμένου να συντηρούν την οικογενεία τους
• Να καταργηθούν οι θανατικές ποινές
• Να καταργηθεί η προσωπική κράτηση για χρέη

Πέρασαν 17 ολόκληρα χρόνια για να γιορταστεί ξανά η Εργατική Πρωτομαγιά, το 1911 αυτή τη φορά, παρόλο που στο διάστημα αυτό δεν έλλειψαν οι απεργίες και η δημιουργία σωματείων και Εργατικών Κέντρων. Στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση της Θεσσαλονίκης ο Αβραάμ Μπεναρόγια, ηγέτης της σοσιαλιστικής οργάνωσης Φεντερασιόν συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Σερβία.

Αυτοί ήταν οι τρεις πρώτοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα, ενώ τα επόμενα χρόνια, κατά τον Μεσοπόλεμο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, το μετεμφυλιακό κράτος, μέχρι και τη Μεταπολίτευση, η συγκεκριμένη ημέρα περνάει από χίλια κύματα, πνίγεται στο αίμα, οι συμμετέχοντες διώκονται σκληρά ή απλά απαγορεύεται η διεξαγωγή της.

Η πλατεία που είναι αφιερωμένη στην Πρωτομαγιά και στον Σταύρο Καλλέργη

Σε μια γωνιά της Αθήνας, σχετικά ήσυχη, δεδομένου ότι βρίσκεται στη συμβολή δύο κεντρικών λεωφόρων της πόλης, υπάρχει μία μικρή πλατεία αφιερωμένη στην Εργατική Πρωτομαγιά και στον πρωτεργάτη της στην Ελλάδα, Σταύρο Καλλέργη.

Η Πλατεία Εργατικής Πρωτομαγιάς βρίσκεται συγκεκριμένα στα Κάτω Πετράλωνα, στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Πέτρου Ράλλη.

Εκεί έχει οικοδομηθεί ένα μνημείο που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει το άγαλμα του Σταύρου Καλλέργη, ενώ διάφορα ρητά που αποδίδονται σε αυτόν ήταν αποτελούσαν συνθήματα της εποχής έχουν χαραχτεί στα μάρμαρα που το περιβάλλουν.

Στο βάθρο που έχει τοποθετηθεί το άγαλμα αναγράφεται: «Σταύρος Καλλέργης, πρωτοπόρος σοσιαλιστικής ηγέτης, 1865 – 1926, οργανωτής της πρώτης στην Ελλάδα Εργατικής Πρωτομαγιάς το 1893».

Στις επιγραφές αναγράφονται μεταξύ άλλων:

• «Πάντες Δι Έκαστον – Έκαστος Διά Πάντας»
• «Η φτώχεια δεν μπορεί να λείψει αν δεν λείψει η αιτία που την προκαλεί, το Κεφάλαιο»
• «Θεμελιώδης αρχή του Σοσιαλισμού, πολιτικώς Ελευθερία, οικονομικώς Ισότης, θρησκευτικώς Ανεξιθρησκεία»
• «Εμπρός Αδέρφια, Κάτω ο Τύραννος, Ζήτω η Πολιτεία»
• «Ένωσις και Αδελφοποίησις παντών των Εθνών»
• «Η πηγή του πλούτου των πλουσίων είναι η φτώχεια. Αν λείψει η φτώχεια δεν θα υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί»
• «Για να ‘σαι σοσιαλιστής, δεν μπορείς να ‘σαι εγωιστής»
• «Της Λεφτεριάς Παράς Σοσιαλιστική – Σταύρος Καλλέργης 1893»

Όπως αναγράφεται σε επιγραφή στην αριστερή βάση του μνημείου, η κατασκευή πραγματοποιήθηκε με επιχορήγηση από τον ΟΑΕΔ που επίσης πααραχώρησε το οικόπεδο της πλατείας, την περίοδο 1984 – 1985. Σήμερα, το μνημείο μοιάζει αφημένο στην τύχη του, καθώς η φθορά είναι εμφανής, μαζί με τις ακαθαρσίες.

Ποιος ήταν ο Σταύρος Καλλέργης

Ο Σταύρος Καλλέργης γεννήθηκε στο Χουμέρι Μυλοποτάμου, στην Κρήτη, καταγόμενος από παλιά αρχοντική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν οπλαρχηγός και διοικητής της επαρχίας, ενώ στην Κρητική Επανάσταση του 1861 συμμετείχε στην άμυνα της Μονής Αρκαδίου

Ήρθε σε επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες ήδη από το Γυμνάσιο και σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου γνωρίστηκε με τους Ρόκκο Χοϊδά και Πλάτωνα Δρακούλη και είχε έντονη ανάμιξη στο φοιτητικό κίνημα.

Τον Μάιο του 1890 ίδρυσε στην Αθήνα τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο, τον πρώτο σοσιαλιστικό πυρήνα στην Ελλάδα που σύντομα απέκτησε παραρτήματα και σε άλλες πόλεις.

Άρχισε να εκδίδει την εφημερίδα Σοσιαλιστής όπου ανέπτυξε το σοσιαλιστικό του πρόγραμμα. Κατά τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς του 1894 ο Καλλέργης συνελήφθη αλλά αθωώθηκε.

Στη συνέχεια έφυγε στο Παρίσι όπου γνωρίστηκε με τον Ζαν Ζωρές, τον Εμίλ Ζολά, τον Πιοτρ Κροπότκιν και άλλους. Γιος του ήταν ο γνωστός ηθοποιός Λυκούργος Καλλέργης.