Έναν αιώνα, και πλέον, ζωής, μετρά η προστασία των δημοσίων υπαλλήλων με τα δικαιώματά τους να κατοχυρώνονται συνταγματικά ήδη από το 1911.
Η αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911 θέσπισε, ουσιαστικά, τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και καθιέρωσε για πρώτη φορά συνταγματικά το αμετάθετο. Το άρθρο 102 αποτέλεσε μια τομή στη λειτουργία της διοίκησης, καθώς μέχρι τότε υπήρχε μεγάλη αστάθεια και εξάρτηση των υπαλλήλων από την εκτελεστική εξουσία. Έγινε επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και είχε ως στόχο την αναμόρφωση του κρατικού μηχανισμού.
«Μετά την έναρξιν της λειτουργίας του Συμβουλίου της Επικρατείας οι υπάλληλοι ούτοι από του οριστικού αυτών διορισμού είσι μόνιμοι, ἐφ’ όσον υφίστανται αι σχετικαι υπημεσίαι» ανέφερε χαρακτηριστικά το άρθρο 102 βάζοντας το πρώτο λιθαράκι ώστε να ισχύσει το αμετάθετο.
Αυτή η διάταξη δεν αναφέρει μονιμότητα ρητά, αλλά κατοχυρώνει το δικαίωμα αιτιολογημένης παύσης ή μετάθεσης, δηλαδή βάζει φραγμό στην αυθαιρεσία. Αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την εξασφάλιση υπηρεσιακής σταθερότητας και πολιτικής ανεξαρτησίας των υπαλλήλων.
Διαβάστε ακόμη: Στο τραπέζι η άρση μονιμότητας στο δημόσιο – Η σύνδεση με τη συνταγματική αναθεώρηση
Μετά την παγίωση του θεσμού της μονιμότητας, σε περιόδους έκρυθμης πολιτικής ζωής οι δημόσιοι υπάλληλοι πολλές φορές ήρθαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο απομάκρυνσής τους αφού η κατάργηση οργανικών θέσεων οδηγούσε αυτομάτως και στην άρση της μονιμότητας αυτών.
Αμετάθετο: Το άρθρο 103 του Συντάγματος
Το Σύνταγμα του 1952 διατήρησε τη βασική αρχή, για τους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ η αναθεώρηση του 1975 την επέκτεινε και ενίσχυσε, προβλέποντας με σαφήνεια τη μονιμότητα και την υπηρεσιακή ασφάλεια των υπαλλήλων (άρθρο 103).
«Oι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν» αναφέρει το άρθρο 103 παρ. 4 του Συντάγματος
Ουσιαστικά οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι, εφόσον οι θέσεις αυτές υπάρχουν. Το σημαίνει αυτό πρακτικά; Πως δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν προσληφθεί ως μόνιμοι δεν είναι δυνατό να απολυθούν και να προσληφθούν άλλοι στη θέση τους, η οποία θα διατηρείται. Η άλλη ανάγνωση είναι, πως υπάρχει δυνατότητα απομάκρυνσης από οργανική θέση στην οποία είναι διορισμένος μόνο αν υπάρξει κατάργηση της οργανικής αυτής θέσης.
Δημόσιοι υπάλληλοι: Τι ισχύει στις άλλες χώρες με την αξιολόγηση
Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες με τόσο ισχυρό το αμετάθετο. Αντιθέτως, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, υπάρχουν ισχυρά συστήματα αξιολόγησης και κινητικότητας.
Η αξιολόγηση είναι σχεδόν παντού υποχρεωτική και συχνά συνδεδεμένη με υπηρεσιακή πρόοδο. Η Ελλάδα βρίσκεται πιο κοντά στο γαλλικό μοντέλο, αλλά με περισσότερους νομικούς φραγμούς στην κινητικότητα.
Στη Γαλλία, οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι κρατικοί λειτουργοί, τοποθετούνται μέσω εθνικών διαγωνισμών, και μετατίθενται για υπηρεσιακές ανάγκες, συχνά χωρίς συναίνεση.Υπάρχουν, δε, ετήσιες αξιολογήσεις με βάση στόχους και δεξιότητες.
Στη Γερμανία, οι «Beamte», έχουν μονιμότητα, αλλά όχι αμετάθετο, με τις μετακινήσεις να γίνονται βάσει καθηκόντων και συμφωνιών. Εκεί η αξιολόγηση σημειώνεται ανά 2-3 χρόνια και είναι σημαντική για προαγωγές.
Μονιμότητα, αλλά με κινητικότητα ισχύει στην Ιταλία και στην Ισπανία.
Η κινητικότητα και τα μνημόνια
Στα πρώτα χρόνια του μνημονίου και της συγκυβέρνησης, ακούστηκε ουσιαστικά για πρώτη φορά ο όρος κινητικότητα για τους Έλληνες δημοσίου υπαλλήλους.
Μάλιστα ο, προερχόμενος από τη ΔΗΜΑΡ, υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Αντώνης Μανιτάκης, δήλωσε τον Δεκέμβριο του 2012 «Η κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων θα λειτουργήσει ως μία πάγια, λειτουργική πρακτική για το σύνολο της δημόσιας διοίκησης».
Σημείωνε δε ότι «ο σύγχρονος κρατικός υπάλληλος καλείται να υπηρετεί τον λαό και τους πολίτες, να υπηρετεί ένα κράτος που πρέπει να καταστεί επιτέλους πολιτικά ουδέτερο, ακομμάτιστο και απρόσβλητο από πελατειακές σχέσεις, αλλά και να υπηρετεί πρωτίστως το συμφέρον της υπηρεσίας».
Διάβασε περισσότερα στο: reader.gr