Ηταν ένα από τα 4.000 παιδιά που δόθηκαν για υιοθεσία στις ΗΠΑ. Είναι ο πρώτος που ανακτά την ιθαγένεια έπειτα από μια πρόσφατη ρύθμιση που ξεμπλόκαρε τη διαδικασία.
Περνάει την πόρτα του Αστυνομικού Τμήματος Ναυπλίου μαζί με τις αμφιβολίες του. Εχει συμπληρώσει μέχρι αυτή την ημέρα έντεκα χρόνια μάταιων προσπαθειών ανάκτησης της ελληνικής ιθαγένειας και δεν είναι σίγουρος ότι τώρα θα τα καταφέρει. Επειτα από λίγα λεπτά, όμως, ο Μάικλ Σουάντ εμφανίζεται με ξαλαφρωμένους ώμους και πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο. Ατόφια χαρά. Στα χέρια του κρατάει πλέον την πολυπόθητη για εκείνον ταυτότητα. Είναι Ελληνας, επίσημα, ξανά.
«Ακόμη δεν το έχω πιστέψει, αλλά είμαι πραγματικά ευτυχισμένος που τα κατάφερα», λέει ο 69χρονος Σουάντ έχοντας τη σύζυγό του, Ντενίς, στο πλευρό του. «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια θεωρούσα ότι δεν θα συμβεί, ότι δεν θα ξεπεράσω τα εμπόδια. Τώρα είναι αληθινό και είναι σπουδαίο».
«Τα ορφανά»
Ηταν μόλις 22 μηνών όταν έφθασε στις ΗΠΑ για να τον παραλάβει η νέα του οικογένεια. Μαζί του βρίσκονταν τότε άλλα έξι βρέφη που είχαν μόλις υιοθετηθεί από Αμερικανούς, τα «ορφανά από την Ελλάδα» όπως τα αποκαλούσαν δημοσιεύματα της εποχής. Στις 18 Νοεμβρίου 1958 η άφιξη του Σουάντ αποτυπώθηκε και στην εφημερίδα Washington Post. Σε μια φωτογραφία στο πρωτοσέλιδο φαίνεται να τον χαϊδεύει η θετή του μητέρα, υπό τον τίτλο: «Το μωρό της μιλάει ελληνικά».
Δεκαετίες αργότερα, αφού κατάφερε να ανασυνθέσει την ιστορία της βιολογικής του μητέρας, ο Σουάντ επιχείρησε να ανακτήσει την ελληνική ιθαγένεια. Κάθε απόπειρά του, όμως, σκόνταφτε σε γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Είχε στη διάθεσή του αδιάψευστα τεκμήρια για το παρελθόν και τις ρίζες του: τα αποκόμματα των εφημερίδων, το προσωρινό ελληνικό διαβατήριο που εκδόθηκε όταν ήταν μωρό για να ταξιδέψει στο εξωτερικό, την ένορκη βεβαίωση της μητέρας του για την υιοθεσία. Κι όμως, όλα αυτά δεν έμοιαζαν αρκετά. Ορισμένες ανακολουθίες και λάθη σε μεταφορές των ονομάτων σε κάποια από τα έγγραφα δεν του επέτρεπαν να λάβει από τη χώρα στην οποία γεννήθηκε την αναγνώριση που δικαιούτο.
Ευτυχισμένος – Ακόμη δεν το έχω πιστέψει, αλλά είμαι πραγματικά ευτυχισμένος που τα κατάφερα. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια θεωρούσα ότι δεν θα συμβεί, ότι δεν θα ξεπεράσω τα εμπόδια. Τώρα είναι αληθινό και είναι σπουδαίο.
Το πρόγραμμα
Δεν ήταν ο μόνος με αυτή τη μοίρα. Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου εκτιμάται ότι περίπου 4.000 παιδιά στάλθηκαν από την Ελλάδα σε άτεκνα ζευγάρια των ΗΠΑ στο πλαίσιο ενός μαζικού προγράμματος υιοθεσιών, οι οποίες συχνά γίνονταν με ανεπαρκείς, αδιαφανείς ή επιφανειακά νομότυπες διαδικασίες.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, αρκετοί εξ αυτών επιχείρησαν να ανακτήσουν την ιθαγένεια συχνά χωρίς επιτυχία, είτε λόγω έλλειψης δικαιολογητικών είτε λόγω παρόμοιων προβλημάτων που αντιμετώπισε ο Σουάντ. Ωσπου τον περασμένο Απρίλιο άνοιξε ο δρόμος της επιστροφής στις ρίζες. Μια νέα υπουργική απόφαση προβλέπει πλέον με ακρίβεια τις διαδικασίες για την εγγραφή στο δημοτολόγιο όσων είχαν γεννηθεί στην Ελλάδα και υιοθετήθηκαν από οικογένειες στο εξωτερικό μέχρι και το 1976.
| Ο Μάικλ Σουάντ γεννήθηκε το 1956 στην Ελλάδα, όπως φαίνεται και από τη ληξιαρχική πράξη γέννησης. Σε ηλικία 22 μηνών ταξίδεψε με ελληνικό διαβατήριο στις ΗΠΑ για να τον παραλάβει η θετή του οικογένεια. Η άφιξή του εκεί έγινε πρωτοσέλιδο στην Washington Post. Τότε είχε παρουσιαστεί ως ένα από τα «ορφανά της Ελλάδας». |
Αυτή η απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών αποτέλεσε το τελευταίο, αποφασιστικό βήμα για να αντιμετωπίσει ο Σουάντ κάθε γραφειοκρατικό κώλυμα. Θεωρείται ότι πιθανότατα είναι ο πρώτος που τα καταφέρνει έπειτα από αυτή την εξέλιξη. Η «Κ» τον ακολούθησε την περασμένη Πέμπτη στο Ναύπλιο, όπου μετέβη για να λάβει τη νέα του ταυτότητα. Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται και άλλοι ενδιαφερόμενοι να καταθέσουν τα έγγραφά τους σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Από τους 4.000 που είχαν σταλεί στις ΗΠΑ στην ψυχροπολεμική περίοδο, εκτιμάται ότι 1.500 βρίσκονται σήμερα εν ζωή.
Η συνάντηση
Ο Σουάντ γνώριζε από μικρός ότι είναι υιοθετημένος και ότι προερχόταν από την Ελλάδα. Για χρόνια, όμως, φοβόταν να αναμοχλεύσει την ιστορία του και απέφευγε να αναζητήσει τους βιολογικούς συγγενείς του, μήπως ξυπνήσει επώδυνες αναμνήσεις. Ολα άλλαξαν όταν απέκτησε το πρώτο του παιδί. «Σκέφτηκα ότι η μητέρα μου θα ήθελε να μάθει τουλάχιστον ότι είχα επιβιώσει, ότι για όποιον λόγο κι αν με θυσίασε όλα πήγαν καλά», λέει.
Κατάφερε να την εντοπίσει και τη συνάντησε το 2000. Θυμάται να τον σφίγγει στην αγκαλιά της. Εκείνος δεν μιλούσε ελληνικά, εκείνη δεν γνώριζε αγγλικά. «Δεν ξέραμε τίποτε ο ένας για τον άλλον, ήμασταν από δύο διαφορετικούς κόσμους, αλλά έμοιαζε τόσο φυσικό», τονίζει. Ηταν τέτοιος ο ενθουσιασμός, αλλά και το σοκ της πρώτης επανασύνδεσης, που ξέχασε να αποτυπώσει την αντάμωσή τους σε μια φωτογραφία. Δεν πρόλαβε να βγάλει. Εξι χρόνια αργότερα επρόκειτο να τη δει ξανά, σκόπευε να τη συστήσει στα εγγόνια της, αλλά εκείνη πέθανε λίγες ημέρες προτού φθάσουν στην Ελλάδα.
Η ταυτότητα – Είμαι Ελληνας, αλλά μεγάλωσα στην Αμερική, είχα εκεί γονείς αλλά με γέννησαν άλλοι. Υπάρχει πάντα ένα «αλλά». Πλέον με αυτή την ταυτότητα νιώθω ότι είμαι Ελληνας – είναι κάτι που θα μπορέσω να περάσω και στα παιδιά μου.
Ενώπιον καφεπώλη
Η μητέρα του ονομαζόταν Σταυρούλα Τσουκαλά και καταγόταν από τη Γορτυνία. Ηταν 23 ετών το 1958, όταν συναίνεσε στην υιοθεσία του εξώγαμου τέκνου της και έδωσε τη συγκατάθεσή της για να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Η ένορκη βεβαίωση, την οποία έχει στη διάθεσή του ο Σουάντ, συντάχθηκε σε συμβολαιογραφικό γραφείο της Αμαλιάδας, παρουσία ενός δικηγόρου και ενός καφεπώλη, οι οποίοι είχαν ρόλο μαρτύρων.
«Κατανοώ ότι πράττοντας ούτως, δεν θα δικαιούμαι ποτέ, ούτε θα εγείρω οιαδήποτε αξίωση να εισέλθω στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μάρτυς μου ο Θεός και η Αγία Γραφή», σημειώνεται στο συγκεκριμένο έγγραφο εκ μέρους της μητέρας. Το υπέγραψαν όλοι οι παριστάμενοι εκτός από εκείνη, καθώς, όπως αναφέρεται στο ίδιο έγγραφο, ήταν αναλφάβητη και δεν είχε δυνατότητα υπογραφής.
Στα δημοσιεύματα των αμερικανικών εφημερίδων που κατέγραψαν την άφιξη του Σουάντ και άλλων υιοθετημένων βρεφών από την Ελλάδα γίνεται αναφορά σε κάποιον συνταξιούχο ομογενή επιχειρηματία με το όνομα Τζορτζ Πέτρος από την Τούλσα της Οκλαχόμα. Αυτός φέρεται να είχε μεσολαβήσει για την έλευση των συγκεκριμένων «ορφανών της Ελλάδας» στις ΗΠΑ. Η θετή μητέρα του Σουάντ δήλωνε τότε στις εφημερίδες ότι σε ένα μήνα το μωρό της θα μπορούσε να λέει και αγγλικές λέξεις. «Ακόμη κι αν είχαμε ψάξει σε όλη την Ελλάδα, δεν θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει καλύτερη επιλογή», τόνιζε.
Εχοντας όλα τα απαραίτητα έγγραφα στη διάθεσή του, ο Σουάντ θεωρούσε ότι το έργο του θα ήταν εύκολο. «Πήγα στο ελληνικό προξενείο και νόμιζα ότι προσκομίζοντας το πιστοποιητικό γέννησης θα μου έδιναν και διαβατήριο. Εκανα λάθος», λέει. Προσπάθησε έπειτα ανεπιτυχώς και με τη βοήθεια διαφορετικών δικηγόρων να ανακτήσει την ελληνική ιθαγένεια. Είχε εκτεταμένη αλληλογραφία για το θέμα με εκπροσώπους των ελληνικών προξενικών αρχών στις ΗΠΑ, επί πολλά χρόνια, χωρίς αντίκρισμα. Οπως λέει, έθεσε το ζήτημα και στον Συνήγορο του Πολίτη και θεωρεί ότι μετά την παρέμβαση που έκανε ο ίδιος πριν από ένα χρόνο, μαζί και με τις προσπάθειες άλλων νομικών, προχώρησε ο φάκελός του. Το τελευταίο εμπόδιο, όπως αναφέρει, φαίνεται πως ξεπεράστηκε οριστικά με τη νέα υπουργική απόφαση.
«Δεν είναι ένα χαρτί»
«Δεν πρόκειται απλώς για ένα κομμάτι χαρτί», λέει η Βελγίδα ελληνίστρια Γκόντα φαν Στιν, που έχει ερευνήσει συστηματικά το ζήτημα των υιοθετημένων παιδιών της Ελλάδας κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και βοηθάει εθελοντικά ανθρώπους στις αναζητήσεις τους. «Είναι η αναγνώριση της πρώτης τους ταυτότητας, η παραδοχή ότι αυτές οι υιοθεσίες συνέβησαν και επηρέασαν εκατοντάδες ζωές στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ. Είναι μια απάντηση στην ερώτηση από πού προέρχονται και πού ανήκει ακόμη ένα μέρος τους», προσθέτει.
Μαζί με άλλους συνοδοιπόρους, η Φαν Στιν δημιούργησε μια πρωτοβουλία αποκατάστασης της ελληνικής ιθαγένειας για τα υιοθετημένα παιδιά του Ψυχρού Πολέμου. Την ονόμασαν «Νόστο», συγκέντρωσαν πάνω από 75.000 υπογραφές υποστήριξης και συνάντησαν πέρυσι και τον πρωθυπουργό για να μεταφέρουν τα αιτήματά τους.
Επαφές με παράγοντες της κυβέρνησης για το ίδιο θέμα είχαν πραγματοποιήσει και εκπρόσωποι της οργάνωσης «Eftychia Project». Ο συγκεκριμένος μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που βοηθάει ανθρώπους να βρουν τις ρίζες τους, ιδρύθηκε το 2019 από τη Λίντα Κάρολ Τρότερ, αφού η ίδια εντόπισε πρώτα τη δική της βιολογική οικογένεια στην Ελλάδα. Σε μία από τις προτάσεις που είχε στείλει προς την ελληνική κυβέρνηση για το θέμα της ιθαγένειας είχε συμπεριλάβει και μια επιστολή του Σουάντ. «Οταν φύγω από αυτή τη γη, θέλω να είμαι αληθινός Ελληνας», σημείωνε εκείνος.
«Οταν είσαι υιοθετημένος δεν νιώθεις ποτέ πλήρης, ότι βρίσκεσαι στο 100%. Είμαι Ελληνας, αλλά μεγάλωσα στην Αμερική, είχα εκεί γονείς αλλά με γέννησαν άλλοι. Υπάρχει πάντα ένα “αλλά”. Πλέον με αυτή την ταυτότητα νιώθω ότι είμαι Ελληνας, είναι αληθινό και είναι κάτι που θα μπορέσω να περάσω και στα παιδιά μου», λέει. «Αυτό είναι πολύτιμο».
Πηγή: https://www.kathimerini.gr/visual/video/563653342/ellinas-xana-67-chronia-meta/